Achterzijde Westerkerk | Amsterdamse grachtenhuizen

Westermarkt 64 Achterzijde Westerkerk

< 200 Keizersgracht Panorama Keizersgracht 198 >

: Prinsengracht 279 Westerkerk

Prinsengracht 279 Westerkerk Westermarkt 64 (Keizersgrachtzijde)

Gebouwd   1620 - 1631
Architect            Hendrick de Keyser
Opdrachtgever Amsterdamse stadsbestuur
Monument         Rijksmonument

Westerkerk (1620-1631) Prinsengracht 277 voorzijde, Westermarkt 64

De Westerkerk is een ontwerp van Hendrick de Keyser [1565-1621] voor de Nederduits Gereformeerde gemeente. De kerk is nog ontworpen volgens de traditionele vorm waarin de Katholieke kerken gebouwd worden, rechthoekig, en niet met de kansel in het midden. Naderhand is de grondvorm meer vierkant geworden, zoals bij de Noorderkerk en de Oosterkerk. Deze kerken zijn wel als echte protestantse kerken ontworpen met een centrale plaats voor de kansel. De kerk is sinds 1816 van de Nederlands Hervormde gemeente en maakt sinds 2004 deel uit van de Protestantse Kerk Nederland.

: Plattegrond van de Westerkerk en de Noorderkerk, van de RCE en SAA

: Keizerkroon van de Westerkerk, huidige en de kroon voor 2007.

De bouw

Na de bouw is de Westerkerk de grootste nieuwgebouwde protestantse kerk ter wereld, tot ca. 1700. Een driebeukige basiliek op rechthoekige plattegrond met twee transepten. De Westerkerktoren, ook een ontwerp van Hendrick de Keyser, is later gewijzigd en in 1638 afgebouwd door zijn zoon, Pieter de Keyser.. Tegelijk met de bouw van de kerk begint men ook aan de toren aan de westzijde. Het ontwerp van de toren is oorspronkelijk bedoeld als een bekroning, bestaande uit een twaalfhoekige en daarboven een achthoekige geleding. Maar tien jaar na De Keyser’s dood wordt zijn ontwerp op uitdrukkelijke wens van het stadsbestuur ingrijpend veranderd, de toren krijgt dan een bekroning van uitsluitend vierkante geledingen. De keizerskroon uit het oorspronkelijk ontwerp is gehandhaafd.

De toren is voor die tijd met 87 meter, inclusief de torenhaan, zeer hoog en bestaat uit in hoogte in omvang afnemende vierkante verdiepingen. De toren is nog steeds eigendom van de gemeente Amsterdam dient tussen 1909 en 1938 als het ijkpunt voor de “Amsterdamse tijd”.

De kroon

De beroemde 'Ouwe Wester' is met een hoogte van 87 meter de hoogste kerktoren van Amsterdam. De spits met de keizerskroon stamt uit 1638. In 1489 verleent Maximiliaan I, die in 1508 tot keizer is gekroond, de stad Amsterdam het recht de (konings)kroon in haar wapen te voeren, als dank voor de steun die de stad hem heeft betoond gedurende de Hoekse en Kabeljauwse Twisten. In 1988 is de kleur van blauw naar goudgeel gegaan, naar het goud waarvan een deel van de kroon gemaakt zou zijn. De Amsterdamse kroon is ontworpen door Hendrick de Keijser met als voorbeeld de Rudolfinische Keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk. Amsterdam is dan protestants en duldt wel de kroon, maar niet de kleur. Bij de restauratie in 2006 wordt de kroon weer terugveranderd naar de oorspronkelijke kleur blauw.

Klokken en carillon

Het klokkenspel bestaat uit 14 klokken gegoten door François Hemony in 1658, en 36 moderne klokken. Het heeft een automatisch trommelspeelwerk uit 1650, met een trommel van Hemony. Op de tweede torenetage hangen in 1959 buiten gebruik gestelde klokken, gegoten door Hemony, afkomstig uit het klokkenspel. Daar bevindt zich tevens het oorspronkelijke, zeventiende-eeuwse stokkenklavier van het klokkenspel, dat ook niet meer in gebruik is.

De eerste luidklok van de Westertoren is oorspronkelijk in 1658 door François Hemony gegoten. Maar deze grote klok is in 1686 weer door Claudy Fremy hergoten. Deze Fremyklok heeft een onderdoorsnede van 164 cm en de beide Hemonyklokken zijn respectievelijk 131 en 109 cm in doorsnede. In het bovenste, open deel van de toren bevindt zich nog de grote uurklok. Deze is door Assuerus Koster in 1636 gemaakt, en heeft een onderdoorsnede van maar liefst 227 cm.

Het gebouw

De schilder Rembrandt van Rhijn (1607-1669) zou in de linker zijbeuk van de kerk zijn begraven. Hieraan herinnert een kleine gevelsteen aan de zijwand. Op 10 maart 1966 werd in de Westerkerk het huwelijk van Prinses Beatrix en Prins Claus ingezegend. De kerk heeft een nog grotendeels zeventiende-eeuwse inrichting en kroonluchters uit de negentiende Eeuw. De banken zijn in 1990 eruit gehaald en vervangen door de huidige rode stoelen.

Eind jaren 1980, begin '90 is het kerkgebouw gerestaureerd: daarbij zijn kap en gewelven opnieuw bedekt en beschilderd. Daarnaast zijn de vensters en natuurstenen ornamenten aangepakt en opnieuw beschilderd. De toren is in 2006-'07 gerestaureerd onder leiding van wijlen restauratiearchitect Walter Kramer. De grote siervazen op de hoeken van de op één na hoogste lantaarn kregen eveneens hun blauwe kleur. Ook het stadswapen met de kroon aan de torengevel is opnieuw geschilderd.

In 2012 is de vochtdoorslag aan de, net opgeknapte muren dusdanig dat hieraan iets gedaan moet worden. Er start een actie voor kennis en geld om dit vochtprobleem op te lossen. Er wordt een benefietconcert georganiseerd en er komt 3 miljoen Euro binnen. Van 2013 tot 2016 staat de kerk deels in de steigers. Tevens wordt er een warmte-koude opslag aangelegd, die 30 % zal moeten besparen op de verwarmingskosten.

Hebt u aanvullingen of wilt u meedoen?

Als u opmerkingen of aanvullingen hebt op de tekst hierboven, wilt u dan ook het huisnummer erbij vermelden.

Uw e-mail adres wordt alleen maar gebruikt om eventueel op uw opmerkingen te reageren.

Foto's of andere informatie vande panden kun u ook zenden naar info@amsterdamsegrachtenhuizen.info.